Khám phá ý nghĩa sâu sắc của hình ảnh ánh trăng trong hai bài thơ ‘Cảnh khuya’ và ‘Rằm tháng Giêng’ của Hồ Chí Minh. Phân tích cách Bác thể hiện vẻ đẹp thiên nhiên, tâm hồn thi sĩ và tinh thần lạc quan, yêu nước giữa cảnh tù đày. SoanVan.com.vn giúp bạn hiểu rõ hơn về giá trị nhân văn và nghệ thuật của tác phẩm.
Phân tích hình ảnh ánh trăng trong Cảnh khuya và Rằm tháng Giêng
Bài làm 1
Hồ Chí Minh – người Cha già vĩ đại của dân tộc Việt Nam, Người không chỉ là một vị lãnh tụ vĩ đại, kiệt xuất và tài ba mà trong đời sống văn học nghệ thuật Người còn là một nhà văn, nhà thơ xuất sắc, tiêu biểu của nền văn học Việt Nam. Hai bài thơ tiêu biểu về cảnh thiên nhiên đặc biệt là về Trăng của Bác Hồ là bài “Cảnh khuya” và bài “Rằm tháng Giêng”. Đây là hai bài thơ được Bác sáng tác trong khoảng thời gian làm việc tại Pắc Pó – Cao Bằng.
Cùng là cảm hứng về ánh trăng nhưng trong mỗi bài thơ, Hồ Chí Minh lại có những cách miêu tả, cảm nhận ánh trăng theo những sắc thái khác nhau, tạo nên những nét độc đáo riêng biệt của cả hai bài thơ. Câu thơ mở đầu bài “Cảnh khuya” đã mở ra khung cảnh thiên nhiên sinh động:
“Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”
Bác ví tiếng suối như “tiếng hát xa”, âm thanh tiếng nước chảy và vào đá đã khiến cho thi sĩ liên tưởng đến tiếng hát vang vọng, thoáng đưa trong gió. Phải là một không gian đêm tĩnh mịch, và người nghe phải lắng đọng tâm mình như thế nào mới có thể cảm nhận được tiếng suối đó. Tiếng suối du dương và gợi cảm, tác động mạnh đến tâm hồn người thi sĩ. Ngồi trong đêm, nhà thơ đã cảm nhận cảnh khuya bằng thị giác đầy tinh tế, ánh trăng được đặt trong mối quan hệ giữa cây cổ thụ và hoa. Ánh trăng soi chiếu xuống cây cổ thụ in trên mặt đất những mảng sáng tối, rồi bóng cây lại lồng vào những bông hoa tạo nên sự hòa hợp đến lạ kì. Từ ba hình ảnh ngỡ như chẳng hề có mối quan hệ nào, tác giả đã dùng sự tinh tế trong cảm nhận của mình để tạo nên một cách nhìn mới về ash trăng. Ánh trăng trong bài thơ “Rằm tháng Giêng” lại là ánh trăng đêm rằm của mùa xuân, mang nét thơ mộng, gợi cảm của tiết trời xuân.
“Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân”
Không gian và bầu trời đêm xuân bao la, bát ngát, “lồng lộng”, ánh trăng dường như được sáng hơn và đẹp hơn, bao phủ lên mọi cảnh vật và làm cho cảnh vật tràn đầy sự hấp dẫn, quyến rũ. Hình ảnh “sông xuân” cho thấy điểm nhìn của Bác trên một dòng sông, ánh trăng chiếu xuống dòng sông “lẫn” vào nhau lóng lánh mặt sông lại là một sự hòa hợp, pha trộn. Chỉ trong câu thơ trên tác giả đã dùng tới ba từ “xuân” làm cho không khí xuân, sắc xuân tràn đầy ý thơ. Bài thơ “Cảnh khuya” là sự hòa hợp của trăng, bóng và hoa thì ơ bài “Rằm tháng Giêng” lại có sự hòa hợp của trăng, nước và bầu trời. Một bên là miêu tả ánh trăng giữa rừng đêm khuya, còn một bên là miêu tả vẻ đẹp trời nước dưới ánh trăng rằm tháng Giêng.
Có thể thấy, Hồ Chí Minh có rất nhiều sác tác về vầng trăng, ánh trăng, tuy nhiên không hề có sự trùng lặp trong bất cứ bài thơ nào. Mỗi bài tạo ra cho người đọc những cảm nhận và ấn tượng khác nhau. Đây chính là sự đa dạng và tinh tế trong cảm nhận cũng như sự sáng tạo không ngừng của Bác.
Bài làm 2
Cảnh khuya và Rằm tháng giêng đều được viết vào thời kỳ Bác đang chỉ đạo cuộc kháng chiến chống Pháp ở chiến khu Việt Bắc. Hai bài thơ cũng đều viết về trăng thế nhưng mỗi bài mỗi vẻ. Hình ảnh ánh trăng trong mỗi bài cũng vì thế mà đẹp theo một góc chiếu khác nhau.
Ở bài Cảnh khuya, trăng được quan sát dường như một tầm nhìn hẹp. Ánh trăng không hiện lên bằng cả một vầng sáng tròn đầy mà lại được cảm nhận theo một chiều kích khác. Nó phủ trùm lên những tán cây, chiếu rọi rồi rơi rớt, lan tỏa hàng trăm ngàn đốm sáng trên mặt đất. Trăng quyện hòa gần gũi và tràn đầy sức sống “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”.
Đêm thanh tĩnh, cảnh vật cũng tĩnh đến nỗi chúng ta có thể nghe thấy tiếng suối hát rất trong. Cảnh ấy, tình ấy khiến chúng ta nghĩ đến vẻ đẹp cổ điển của ánh trăng. Trăng với người ở đây dường như đang đối ứng và đối ẩm. Trăng chia sẻ với người và người dường như cũng đang muốn tâm sự cùng trăng.
Trăng ở Nguyên tiêu cũng ở trong cảnh tĩnh nhưng nó không chất chứa suy tư. Không giống với Cảnh khuya, trăng ở đây thoáng rộng, phóng túng và tràn trề sức sống hơn:
Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Trăng xuân, lại là trăng của đêm rằm chính vì thế mà nó tròn đầy viên mãn. Ánh trăng tràn trên khắp mặt sông rồi quện hòa vào cái sức sống của đất trời sông nước. Cái hay cái đẹp của trăng ở bài thơ này không chỉ là sự thi vị mà còn là ở cái sức xuân, cái niềm lạc quan tin tưởng mà nó đang tiếp vào lòng người chiến sĩ. Trăng ở đây thực sự đang chấp cánh bay lên cho những vần thơ.
Có thể nói dù được viết trong những hoàn cảnh khó khăn của cuộc kháng chiến, thế nhưng ở cả hai bài thơ, chúng ta đều thấy hiện lên vẻ đẹp tâm hồn của Bác, Đó là một tâm hồn lạc quan, yêu đời và tha thiết đối với thiên nhiên. Đó cũng là một tâm hồn luôn canh cánh một nỗi niềm vì dân vì nước.
Đọc thơ Bác, chúng ta cảm nhận được vẻ đẹp của một cốt cách thanh cao. Bác yêu nước, thương dân và Người cũng luôn sống với thiên nhiên đậm đà, sâu sắc.
Thơ Bác giản dị, tự nhiên, hồn hậu và trong sáng. Vì thế những vần thơ của Bác bao giờ cũng chan hòa, dễ khơi gợi niềm thích thú và tình yêu trong lòng mỗi chúng ta.
Viết đoạn văn ngắn trình bày cảm nhận của em về cảnh đêm trăng của 2 bài thơ “Cảnh khuya” và “Rằm tháng giêng”
Cảnh đêm trăng được miêu tả trong hai bài thơ ” Cảnh khuya” và ” Rằm tháng giêng” đều mang vẻ đẹp làm say đắm lòng người. Trước hết là cảnh tuyệt đẹp của đêm trăng trong bài ” Cảnh khuya” được miêu tả qua 2 câu thơ đầu “Tiếng suối trong như tiếng hát xa/Trăng lòng cổ thụ bóng lồng hoa”. Thiên nhiên vừa tĩnh lại vừa động, tiếng suối róc rách chảy xa xa qua cái cảm của nhà thơ tựa như tiếng hát con người đang vọng lại, ấm áp và đầy thiết tha. Tiếng hát của dòng suối chảy ấy đã át đi cả tiếng của những bom đạn quân thù để rồi trong đêm khuya tĩnh lặng, tiếng suối trở thành một thanh âm thi vị dịu dàng, trong trẻo mang lại chút thư thái nơi tâm hồn của nhân vật trữ tình.Hình ảnh ánh trăng được coi là trung tâm của bức tranh. Trăng toả ánh sáng xuống trần gian, hòa trong vẻ đẹp của cây rừng Việt Bắc. Ánh trăng lồng qua từng bóng cây già, luồn qua từng cành cây, kẽ lá in bóng cảnh vật xuống mặt như những bông hoa. Trăng, cây, và hoa gắn kết, quấn quýt, giao hòa như tình cảm gắn kết giữa quân và dân Việt Nam. Đến với bài thơ ” Rằm tháng giêng”, người đọc lại một lần nữa được thưởng thức vẻ đẹp làm xao xuyến lòng người qua những câu thơ ” Rằm xuân lồng lộng trăng soi/ Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân”. Ta thấy được ở bài thơ một không gian thiên nhiên đầy đẹp đẽ, một mạch nguồn cảm xúc mới mẻ, tươi tắn.Vào những ngày rằm, trăng tròn trịa và toả sáng hơn, đặc biệt trăng xuân lại càng đẹp, càng mỹ miều hơn nữa. Ánh trăng toả ngát, soi “lồng lộng” khắp không gian, ánh trăng như bao trùm lấy vạn vật, ban thứ ánh sáng kiều diễm mê hoặc lòng người.Xuân ngập tràn không gian, sức xuân sống động, tươi trẻ và dồi dào toả khắp mây trời, sông nước. Xuân mang niềm vui, niềm thương gửi gắm vào tất thảy thiên nhiên, cảnh vật, dường như cả đất trời đang dào dạt sức sống mùa xuân. Cả hai bài thơ đều có điểm chung là bộc lộ tình yêu thiên nhiên, đất nước trong trái tim tha thiết của Bác Hồ. Đồng thời còn niềm lạc quan trong gian khó, phong thái đầy ung dung của một chiến sĩ cách mạng . Quả là hai bài thơ tuyệt hay.
Bài viết đã phân tích chi tiết hình ảnh ánh trăng trong ‘Cảnh khuya’ và ‘Rằm tháng Giêng’, làm nổi bật vẻ đẹp thiên nhiên và tâm hồn cao cả của Bác Hồ. Mong rằng phân tích này sẽ là tài liệu hữu ích, giúp các em học sinh tự tin ôn thi môn Ngữ văn và đạt kết quả cao nhất!
